Kerst zonder historie, wat houd je over?

Kerst in Nazareth

Echt waardevol, maar niet echt waar

Laatst sprak ik bij de Probusclub Erasmus over de historiciteit van het kerstverhaal. Binnen de wereld van de geleerden is het volstrekt duidelijk dat eigenlijk alle elementen van het kerstverhaal ‘redactioneel’ zijn. Dat betekent: verzonnen door de redacteur en niet ontleend aan bronnen. Het oudste evangelie (Marcus) begint pas als Jezus 30 is. Matteüs en Lucas maken hun eigen verhaal, dat grote verschillen kent. En dat alles heeft eerder een theologische dan een historische noodzaak.

Geen volkstelling

Neem de bekende volkstelling. Volkstellingen werden gehouden in die tijd. Ze waren nuttig en nodig om belasting te heffen of te weten hoeveel soldaten er opgeroepen konden worden. Maar niemand zou bedenken dat je daarvoor terug zou moeten naar de plek waar je familie (heel lang) geleden vandaan kwam. Volstrekt onnodig. En als dat in het hele rijk gebeurd was, hadden we er elders wel iets over gelezen. Lucas daarentegen vindt het nodig dat Jezus in Bethlehem wordt geboren. Want een echte messias moet wel een zoon van David zijn, en die kwam uit Bethlehem.

Kerst in Bethlehem

Geen kindermoord

Geen andere bron spreekt van een kindermoord, maar Matteüs kent de tekst: ‘uit Egypte heb ik mijn zoon geroepen’. Dat ging over het volk in de tijd van Mozes. Maar nu klinkt het heel mooi, wanneer Jezus uit Egypte kan terugkeren. Het hele verhaal, droom, vlucht en kindermoord helpen enorm om het geloofwaardig te maken. Niet dat het gebeurd was.

Het gesprek werd spannend toen men zich afvroeg of er nog iets overbleef. Zouden mensen niet van hun geloof vallen? Ik antwoordde dat mijn hoorders het plezierig vinden om serieus genomen te worden. Hun verstand staat niet uit, als ze geloven. De echte stap is je afvragen waarom de evangelisten dit zo schreven. Het hoort bij hun verhaal. Messiassen zijn nu eenmaal met bijzondere wonderen en verhalen omgeven.

Iets bijzonders

Zo wisten de hoorders dat er iets belangrijks te gebeuren stond. Omdat de schrijvers (en de eerste gelovigen) al zo overtuigd waren dat er met Jezus iets bijzonders aan de hand was, moest hij ook wel een bijzondere jeugd en geboorte hebben. Voor ons is het belangrijk, te ontdekken hoe inspirerend Jezus voor hen was. Dat al 2000 jaar mensen dat herkennen, laat zien dat er iets unieks is gebeurd. Misschien eerder in Nazareth dan in Bethlehem, maar dat mag de pret niet drukken. Heb een inspirerend kerstfeest!