Tegenpolen

Vandaag heb ik me weer eens begeven naar een plek waar remonstrantse predikanten niet altijd veilig geweest zijn. Slot Loevestein! Er werd een bijzondere tentoonstelling geopend onder de titel Tegenpolen. In een samenwerking van het museum en het Humanistisch Verbond is geprobeerd een zinnige expositie samen te stellen die ingaat tegen alle tendensen van polarisatie in de huidige samenleving. De tentoonstelling begint bij de remonstrantse en contraremonstrantse twisten uit het begin van de zeventiende eeuw. Arminius en Gomarus stonden tegenover elkaar in een strijd om de interpretatie van de voorbeschikkingsleer. Was Gods uitverkiezing gebaseerd op het feit dat God voorzien had dat iemand ging geloven of was er niets in de mens dat ook maar enige invloed kon hebben op het heil? Volgelingen van Arminius dienden in 1610 een remonstrantie of Vertoogschrift in bij de Staten van Holland en werden sindsdien remonstranten genoemd. Tegenstanders schreven een contraremonstrantie. Het conflict werd ook een politieke strijd om de macht tussen de stadhouder Maurits en de raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt. Het zou de laatste in 1619 de kop kosten.

Veroordeeld
In 1619 veroordeelde de Synode van Dordrecht de remonstranten als ketters. Zij werden verbannen uit de Republiek. Een aantal predikanten ging echter undercover en bleef hun gemeenten dienen. Als zij gepakt werden, werden ze levenslang opgesloten op Loevestein. In 1624 werd Arnoldus Geesteranus – zijn portret hangt in de Arminiuskerk – ook opgesloten. Het zou tot 1631 duren tot zij vrijkwamen. Zij hadden niet het geluk van Hugo de Groot die in zijn boekenkist relatief snel wist te ontsnappen. Het verhaal van Geesteranus is heel boeiend. Hij trouwde in gevangenschap. Zijn vrouw kwam bij hem wonen in de gevangenis. Ze kregen een kind. Later dienden vader en zoon de Remonstrantse Broederschap als predikant. Het verhaal van de godsdiensttwisten vormt de eerste helft van de tentoonstelling.

Kapstok
Het is ook de kapstok voor de tweede helft van de tentoonstelling waar het Humanistisch Verbond voor verantwoordelijk is. In een beperkte ruimte worden tegengestelde posities getoond en is het steeds aan de kijker om zich de beide standpunten in te beelden en begrip te krijgen voor tegengestelde opvattingen. In alle eerlijkheid: de oproep die deze tentoonstelling vormt, klinkt allemaal vrij vanzelfsprekend en hoogst politiek correct. Heel spannend wordt het niet, al is een en ander op een zeer creatieve manier ingericht. Als je alleen voor dat gedeelte van de tentoonstelling komt, ligt een teleurstelling op de loer. In het eerste gedeelte van de tentoonstelling herkennen kenners van de remonstrantse geschiedenis enige historische onzorgvuldigheden.

Historische sensatie
Maar zoals bekend is Loevestein een bijzonder kasteel op een bijzondere locatie. Ver weg van de bewoonde wereld, aan de rivier gelegen in een prachtig stuk typisch Nederlands rivierengebied. De historische sensatie is groot. Dus eigenlijk is Loevestein altijd de moeite van een bezoek waard!

Nadere informatie
Voor praktische informatie over de tentoonstelling, zie de website.