Parels/parabels van wijsheid

Parels/ parabels van wijsheid

Mmv kring Nieuwerkerk, Jan-Willem en Titus en met als voorgangers Linda vd Plaat en Koen Holtzapffel, Jos vd Kooy orgel

Gelezen werden Matteüs 13: 44-46 en parabel van de regendruppel van Sa’di

Gemeente, we overdenken vandaag twee gelijkenissen. Dat doen we vaker, maar dan zijn het altijd gelijkenissen, parabels uit de bijbel. Nu vinden we als remonstranten de bijbel belangrijk, maar we laten ons ook graag door andere bronnen van geloof en spiritualiteit inspireren. En ook in die bronnen zijn parels van wijsheid, parabels te vinden. Het vertellen en beluisteren van parabels is niet exclusief voorbehouden aan de bijbel of aan Jezus. Parabels zijn van alle tijden en culturen, van christendom tot boeddhisme, van de antieke grieken tot de islam. Steeds weer hebben al dan niet religieus geïnspireerde wijsheidsleraren het format van de parabel gebruikt. Om daarmee hun boodschap over te brengen aan leerlingen en toehoorders. Een boodschap die dan vaak een morele les bevat of een verdiept inzicht in het leven biedt. Wijsheid dus, waarbij je dan niet aan boekenwijsheid moet denken maar aan zoiets als praktische levenswijsheid. Die jou helpt om op een goede manier in het leven te staan, verbonden met je medemens én met het goddelijke, God. Daarbij is de boodschap altijd verpakt in een korte vertelling. Een vertelling die het gewone alledaagse met het bijzondere verbindt, het bekende met het onbekende en het vanzelfsprekende met het verrassende. Zó zou je het ook eens kunnen zien, zó zou je ook eens kunnen handelen. De boodschap biedt een alternatieve kijk op de dingen des levens, biedt alternatieve handelingsmogelijkheden, maar is nooit compleet dichtgetimmerd. Een parabel wil individueel en collectief verder overdacht worden. Dat gaan we straks dan ook doen.  Wat zouden deze gelijkenissen in ons leven kunnen betekenen?  

Dat gezegd zijnde kijken we nu eerst naar de parabel die ons het minst vertrouwd is, de Perzische parabel, afkomstig van de dichter Sa’di van Shiraz. Hij leefde van ongeveer 1210 tot 1292. Sa’di is een populaire dichter in het Perzische taal- en cultuurgebied en ook in het Westen werd hij al vroeg bekend. Van zijn Rozentuin en De boomgaard bestaan al 17^e eeuwse vertalingen in het Nederlands. De gelezen parabel komt uit De boomgaard, uit het hoofdstuk over nederigheid. De mens is uit aarde geschapen, opgetrokken uit klei zouden wij zeggen, dus het behoort tot zijn aard om nederig te zijn. Hooghartig gedrag verleidt een mens maar tot een verkeerd soort opstandigheid. Ook in de Perzische parabel wordt het alledaagse met het verhevene verbonden, het aardse met het hemelse en zelfs mystieke. De parabel waarschuwt tegen arrogantie, tegen het zich breed makende dikke ik. Bescheidenheid, nederigheid, dat is de ware deugd. Want hoe groot is niet het contrast tussen een onooglijke, onbeduidende regendruppel en de onmetelijke zee? Tegelijk kan juist die onooglijk kleine druppel door de voorzienigheid getransformeerd worden tot iets schitterends. Bijbels gezegd: de laatsten zullen de eersten zijn, wat achteraan kwam kan plots voorop lopen. Daarin speelt dan ook een mystiek motief mee.

De regendruppel als metafoor voor de weg die de mysticus moet gaan.  De mysticus reist de wereld rond op zoek naar ware wijsheid en vereniging met het goddelijke. Gaandeweg neemt hij afstand van zijn dikke ik, zijn ego. Hij geeft zich over aan een besef van nietigheid, hij wordt zich zoals de dichter Lucebert zegt bewust slechts een broodkruimel te zijn op de rok van het universum. Maar juist dat besef geeft toegang tot een nieuwe goddelijke werkelijkheid. Bonzen op de deur van het niet-bestaan blijkt een opening te geven naar een nieuwe manier van bestaan. Als klein maar betekenisvol onderdeel van een omvattend geheel. Dat wordt mede gesymboliseerd door de oester die de regendruppel liefdevol opneemt, koestert, voedt en laat rijpen. De mystieke weg begint met bescheidenheid, met loslaten en je overgeven aan iets groters. Alleen zo kan de regendruppel opgaan in het goddelijke. Gerijpt in de koesterende binnenkant van de oester groeit de  regendruppel uit tot een weerloze en tegelijk weergaloze parel die zelfs koninklijke sieraden siert.

Tot zover. Natuurlijk kwamen er vanuit de kring Nieuwerkerk vragen, zoals bij elke parabel vragen te stellen zijn. Is nederigheid eigenlijk wel positief? Is een regendruppel pas waardevol als ie tot een fraaie parel uitgroeit? Wat is de rol hier van de voorzienigheid en hoe verhoudt die zich tot toeval in het leven? Overkomt het leven je of geef je er actief mee vorm aan?  Of is het allebei: in zee plonzen én op de deur bonzen. In ieder geval drukt de opname van de regendruppel door de oester ook iets van liefde uit. En aan liefde groeit niet alleen een regendruppel, maar alles wat leeft inclusief wijzelf.

Gemeente, natuurlijk drukt ook de oudere bijbelse parabel de fascinatie voor parels uit. Ook die fascinatie is van alle tijden en culturen. Wat moet de parelkoopman, bepaald geen mysticus, gelukkig zijn geweest toen hij, opzoek naar mooie parels, die ene kostbare parel vond. Hij verkoopt alles wat hij heeft om die ene parel te kunnen kopen. Je moet maar durven, alles op het spel zetten voor dat ene! Ook hier worden het gewone en het bijzondere met elkaar verbonden. Het is niet ongewoon dat een parelkoopman mooie parels zoekt. Maar die ene absolute topper onder de parels te vinden, dat is ook voor een parelkoopman iets bijzonders. De vondst blijkt een bijzonder effect op de vinder te hebben. Je kunt bijna spreken van een verblinding, een amour fou. De koopman heeft zich niet meer in de hand en geeft zich over aan het oogverblindend geluk. Hij is gelukkig én mag van geluk spreken. De koopman blijft zichzelf en overstijgt zijn bestaan tot dan toe. Het heeft iets paradoxaals, maar wellicht precies daarin doet Gods koninkrijk van zich spreken.

Daar waar we met de gewone dingen die we in het leven ontvangen hebben buitengewoon handelen. Daar waar we in ons bestaan bevestigd worden en er boven uit getild.

Daar waar we meer vinden dan we zochten, waar niet alleen ons eigen initiatief telt maar ook wat ons ten deel valt en overkomt.

Het is met het koninkrijk van de hemel als met een koopman die iets heel bijzonders meemaakt en tegelijk beseft dat dát zijn leven een bijzondere wending zal geven …

Wellicht dat daarin de overeenkomst ligt van de bijbelse koopman en de Perzische regendruppel. Beide maken een transformatie door, de een actiever, de ander passiever, maar de verrassing is in beide gevallen even groot. De levensles, de boodschap? Ik haal er dit uit: sta open voor wat echt belangrijk is in het leven. Als je iets van waarde treft, toevallig of omdat je er actief naar op zoek bent, koester het dan en geef er desnoods veel andere voor op. Ook wat daarbij op het eerste gezicht van geen betekenis lijkt, een regendruppel, kan toch van grote waarde zijn of worden. Sta er voor open, geef je eraan over, voel je deel van een groter geheel. En soms ook moet je het als speelbal van het lot maar rustig afwachten, in stilte, met geduld en in bescheidenheid. Misschien ontvang je juist dan een glimp van Gods koninkrijk: een dubbeltje dat plotseling toch een kwartje blijkt, een regendruppel die uitgroeit tot een parel in de keizerskroon, een mens die tot het beseft komt: dit is het meest waardevol in het leven, hier heb ik voor te gaan.

Gemeente, dat haal ik uit deze twee parels van wijsheid. Maar parabels zijn er om met elkaar te bespreken. Nu u dus. Max 10 minuten gaat u met een buurman of buurvrouw die u nog niet, of zo goed kent in gesprek over de mogelijke betekenis van de parabels. Succes en vooral inspiratie!