De Heer is mijn herder?

Laatst zat ik op de school van een van mijn zonen. Ze waren net tien dagen terug van een uitwisselingsprogramma in Tsjechië. Ze hadden het goed gehad. Vrienden gemaakt daar. Totdat afgelopen zondag het bericht doorkwam dat een van de jongens daar bij een ongeluk met een zweefvliegtuig omgekomen was. De jongen was zeventien. Hij had bij ons thuis gelogeerd. Mijn zoon had net zes dagen bij hem doorgebracht.

Ik was aanwezig bij het gesprek dat de kinderen hadden om de eerste schok met elkaar en met de leerkrachten die mee waren, te delen. Wat een verdriet en verslagenheid! Een van de gelovige docenten wist wat mijn vak was en vroeg of ik een troostend woord kon spreken. Ik had natuurlijk psalm 23 kunnen lezen, het klassieke ‘De Heer is mijn herder.’

Psalm 23

1De HEER is mijn herder, / het ontbreekt mij aan niets. 

2Hij laat mij rusten in groene weiden / en voert mij naar vredig water, 

3hij geeft mij nieuwe kracht – / en leidt mij langs veilige paden / tot eer van zijn naam.

Maar laat ik eerlijk zijn: dat is niet troosten, dat is de ellende dichtsmeren alsof die er niet is. Ik heb voorgesteld dat we eerst ervaringen met elkaar gingen delen. Verhalen over hoe die jongen was. Wat we met hem meegemaakt hadden. Wat zijn lust en zijn leven was en hoe we nu hier zaten.

Psalm 23 is er niet om verdriet mee dicht te smeren – het is geen Alabastine van het geloof. Volgens mij doe je de tekst dan ook geen recht. Natuurlijk: we zouden graag willen dat het zo werkte. Dat God de oplossing was voor al onze problemen en al ons verdriet. Dat als we bidden, het automatisch goed komt. Maar helaas: de ervaring leert ons dat het niet zo is. Dat we niet kunnen bidden en dan een toveroplossing uit of in de hemel krijgen. En vanuit die verwachting zou je de psalm kunnen weggooien…

Maar laten we eerlijk zijn: dan lees je de psalm niet goed. Dan lees je wat je lezen wilt, wat we allemaal wel zouden willen, maar niet wat er staat. Dan ga je voorbij aan de diepere betekenis die erin staat. De psalm begint met te vertellen hoe God als een herder is die ons mensen de goede wegen wijst. Hoe hij kracht en inspiratie geeft. Ook hij ons op pad helpt. Het wordt allemaal vrij stellend, zakelijk beschrijvend in de derde persoon vertelt. Zo is God nu eenmaal. Het is mooi, maar ook ver weg.

Totdat er plotseling een knik in de psalm zit. De dichter gaat opeens over van de derde naar de tweede persoon. Eerst wordt er over God (‘De Heer is mijn herder’) gesproken, daarna wordt God zelf aangesproken:

4Al gaat mijn weg / door een donker dal, / ik vrees geen gevaar, / want u bent bij mij, / uw stok en uw staf, / zij geven mij moed.

Het laatste vers geeft een enorme verdieping. Het getuigt van een realiteitszin van de dichter. Natuurlijk kun je hopen, dat het leven altijd over rozen gaat. Dat er geen doornen komen. Dat er geen valkuilen op de weg zijn. Dat het altijd veilig en goed is. Maar zo is het leven niet. Wij allen zijn bij tijd en wijle slachtoffer van de botte pech die ook bij het leven hoort. Of nog erger: van de kwaadwillendheid van mensen of van onszelf. Daar helpt geen moedertje lief aan. God is dan niet degene die met een hemelse bezem de weg voor ons schoonveegt. Helaas.

Maar wat er wel staat, is van minstens even groot gewicht. Al ga ik door een donker dal. Elk mens gaat door een donker dal. Maar die weg door de duisternis hoef je niet alleen te gaan. U bent bij mij. Uw stok en uw staf, zij geven mij moed. En laten we eerlijk zijn: op het moment zelf zien we dat niet altijd. Moet je mensen ook niet lastig vallen met deze tekst. Maar velen van ons zullen het herkennen. Achteraf. Achterom kijkend in je leven.

Je was niet alleen toen het duister was.

Er waren mensen die je droegen.

Er waren mensen om je heen.

Er was licht, waar je het niet zou verwachten.

Er lag een weg naar het licht voor je open.

Deze tekst is onderdeel van een samenspraak die Tjaard Barnard en André Meiresonne voeren in een dienst waarin zij samen voorgaan rond het thema Overgave.

Remonstrantse Kerk Rotterdam, zondag 14 oktober 10.30 uur
Vrijzinnigen Hoeksche Waard, zondag 4 november 10.30 uur