Overdenking zondag Werelddiaconaat 5 februari 2023, m.m.v. St Exodus
Geschreven door Koen Holtzapffel
Voorganger Koen Holtzapffel las het verhaal van Zacheüs die een nieuwe kans krijgt (Lucas 19: 1-10).
Iedereen verdient een nieuwe kans. Het is een van de motto’s waarmee de St Exodus werkt. Naast: Exodus biedt perspectief en ‘een gevangene is meer dan zijn of haar delict’. Natuurlijk kun je bij elk motto ook vragen stellen.
Iedereen verdient een nwe kans? Soms zijn verkeerde daden, misdaden dermate ingrijpend dat een tweede kans eigenlijk niet meer mogelijk is. Maar, zou dat niet de uitzondering kunnen zijn die de regel bevestigt dat in principe iedereen een nwe kans verdient? Je kunt ook stil staan bij dat woord verdienen. Iedereen verdient een nwe kans. Hoe verdien je die dan? Door berouw te tonen, goed gedrag, een vorm van compensatie, zoals Zacheus zich voorneemt? Door het gesprek aan te gaan met het slachtoffer? Dat kan zowel het individu als het collectief betreffen. Denk aan de beroemde Waarheids en Verzoeningscie in Z Afrika onder Desmond Tutu. Is het mogelijk om na alles wat er gebeurd is als samenleving een nw begin te maken? Kennelijk, ook een samenleving verdient een nwe kans.
En tenslotte, ook al zou je het verdienen, krijg je altijd een nwe kans in het leven? Hebben we zelf wel eens een nieuwe kans gekregen, in een relatie, op het werk, in een opleiding? Er zijn mensen die, al dan niet door eigen schuld, geen nwe kans krijgen. Of sowieso geen kans krijgen. Door hun geboorteplek, genen, milieu. Er is immers veel kansenongelijkheid in onze samenleving. Zo roept dat motto van de St Exodus een wereld van vragen en gedachten op. Een goed motto dus.
In de bijbel lees je ook regelmatig over nwe kansen. Het kost weinig moeite om bijbelse figuren te noemen die een twee kans krijgen in het leven. Ook al zaten ze niet letterlijk in de gevangenis, ze waren wel opgesloten in hun eigen denken en doen. Maar ze worden bevrijd om een nwe weg te bewandelen in hun leven. Denk aan aartsvader Jakob, die na de worsteling aan de grensrivier de Jabbok de kans krijgt om zich nu echt een volwassen leider van zijn volk te tonen. Denk aan de profeet Jona, die na een bezinningsmoment in de walvis, ook een soort gevangenis, nogmaals Gods boodschap aan Ninive mag verkondigen. Denk aan de overspelige vrouw, de verloren zoon die terugkeert naar zijn liefhebbende vader en van dood weer levend werd, denk aan Pls en denk aan Zacheus. Man van goede voornemens zeker, maar ook van witte-boorden criminaliteit en van een tweede kans. Wellicht dat die twee met elkaar samenhangen, goede voornemens en een tweede kans.
Jezus gaat Jericho binnen en trekt door de stad. Ook daar bevrijdt hij wie gevangen zit, wie in zijn eigen levenswijze is verstrikt geraakt en er niet meer los van komt. Jezus belichaamt Exodus, uittocht uit het onvrije of beknelde leven, uit eigen gelijk en vooroordeel. Dat geldt voor Zacheus maar ook voor de omstanders.
Zacheus, de reine betekent zijn naam. Van buiten rijk wellicht, maar van binnen leeg, ontevreden, onzeker. Jezus benadert volgens zijn bekende methode ook dit verloren schaap op een op de persoon toegesneden wijze. Zacheus wordt niet op het matje geroepen en bestraffend toegesproken. Hij wordt bij name genoemd, geaccepteerd en zo herinnerd aan wie hij ten diepste is: niet de rijke maar de reine. Die benadering creëert ruimte voor ommekeer, bekering, ruimte voor een nw begin van leven. Natuurlijk, goed remonstrants, moet Z daarbij ook zelf iets doen. Hij verlaat dan toch maar zijn huis, komt naar de markt, wordt door iets gedreven… Nieuwsgierigheid wellicht, maar er is meer, er is een diep verlangen om beter te beantwoorden aan de roeping van zijn leven. Er is onrust, heilige onrust en daar begint de vernieuwing mee. Zonder dat verlangen, die onrust geen bomenklimmerij en ook geen ommekeer.
En dan de omstanders. Juist op deze zondag gaat het ook over hen, over ons. De omstanders zijn niet zuinig in hun commentaar op wat er tussen Jezus en Zacheus geschiedt. Moet je horen, Jezus is het huis van een zondaar binnengegaan om er de maaltijd te gebruiken en te logeren. Zo’n houding van afkeer zal er nog in geen 100 jaar toe leiden dat Z voor een ander leven kiest. Gevangen in hun eigen gelijk denken de omstanders: eens een tollenaaar altijd een tollenaar, eens een dief, altijd een dief. Die verdient geen tweede kans, en al helemaal geen meet en greed met Jezus. Zij gelóven wel, maar niet in de bekeerlijkheid van mensen. Terwijl de afstand tussen Z en Jezus steeds kleiner wordt, neemt de afstand tussen de omstanders en Jezus letterlijk en figuurlijk toe. Waren zij het volgende Jezus-woord soms vergeten? Over een hemel die zich meer verheugt over één zondaar die zich bekeert dan over 99 rechtvaardigen die toch geen bekering meer nodig denken te hebbe?. Het is precies dat waar de omstanders toe worden uitgenodigd: wees blij om iemand die z’n leven betert, en verlaat jouw gevangenis van al te grote zekerheden. Zelf nooit een misstap begaan?Eens een dief altijd een dief? Eens duister altijd duister, eens oorlog altijd oorlog? Geïnspireerd door het verhaal van Z willen wij geloven dat vrede mogelijk blijft, dat er ook licht is, en dat mensen in staat zijn uit het duister tevoorschijn te komen en opnieuw aan het licht te treden. Hoe mensen in dat proces geholpen kunnen worden en hoe hij daar zelf bij betrokken is, dat vertelt nu Pim van Doorn van Exodus.
Voor nadere info over Exodus, zie www.exodus .nl
