De egel en de vos

In de marge van mijn studieverlof over parabels las ik het essay van de Britse filosoof Isaiah Berlin (1909-1997) over De egel en de vos.

Het essay is gebaseerd op een eenregelige spreuk van de Griekse dichter Archilochus: ‘De vos weet van alles, maar de egel weet één groot iets.’ Een fascinerende regel waar Berlin een verhandeling aan vastknoopt over twee typen mensen. Er zijn mensen (egels) die alles willen beschouwen vanuit één centrale visie, doel, systeem, één alomvattend beginsel. Alleen daarbinnen krijgt alles zin en betekenis. Er zijn ook mensen (vossen) die, zonder een duidelijk alomvattend en samenhangend principe, verschillende doelen in het leven nastreven. Hun denken is meerlagig, raakt de kern van een grote verscheidenheid aan ervaringen, maar kan die ervaringen niet inpassen in een eenvormige en onveranderlijke visie. Zowel de egels als de vossen hebben hun grootsheid. Egels nemen geen genoegen met de verbrokkeling van het leven en blijven zoeken naar een kern die alles in samenhang omvat en verklaart. Vossen accepteren dat we wellicht onderdeel zijn van een groter geheel, maar dat toch nooit helemaal kunnen doorgronden. We komen nooit verder dan relatieve zekerheden en waarheden. Daarmee moeten we het doen.

Zou er in de onzekere tijden van corona meer geluisterd worden naar egels of naar vossen? Zoeken we, ook in het geloof, houvast in het ene omvattende beginsel of moeten we weer leren aanvaarden dat het geleefde leven slechts relatieve zekerheid kent?

Bij de remonstranten kom je denk ik, meer dan in andere kerkgenootschappen, vossen tegen. Ze accepteren dat er inzake het geloof geen eenvormig, onveranderlijk systeem bestaat. Ze waarderen dat zelfs positief. Toch weten ze zich deel van een groter geheel en kennen een redelijk absoluut beginsel van vrijheid en verdraagzaamheid. Bijzondere groepering, die remonstranten! En u begrijpt het al: zowel vossen als egels zijn hier van harte welkom!