Dan dragen de bergen schoven van vrede

Over chansons, bergen en diaconale actie

Over chansons, bergen en diaconale actie

Voorg Koen Holtzapffel Gezongen chansons La montagne, Feuilles morts, Je ne regrette rien

Ruim zes jaar geleden besteedde collega Chr Berkvens een dienst aan de vraag: houdt God ook van chansons? Natuurlijk houdt God van chansons was haar antwoord. God wordt van oudsher omringd door zang en dans. Ik citeer: ‘van chansons houdt God vast en zeker ook. Hoe ik dat weet? Niet door een geheimzinnige openbaring, maar zuiver en alleen doordat chansons hetzelfde doen als psalmen en kerkgezangen in een kerkdienst. Chansons drukken uit wat mensen bezig houdt, wat ze bezield, waar mensen mee zitten en waar ze naar verlangen.’ Vervolgens klonken in die dienst chansons, levensliederen van o.a. Edith Piaf en G Lenorman, Je ne regrette rien en  La ballade des gens heureux.

We pakken vandaag die draad weer op met een drietal chansons vertolkt door het ons zeer vertrouwde duo Paarlberg en Paarlberg.  Met een knipoog naar ons jaarthema: Vele talen, in alles de liefde. Is Frans niet bij uitstek de taal waarin liefde in alle vormen en facetten wordt bezongen?

Eén chanson koos ik  zelf, u kent het allemaal in de vertolking van Wim Sonneveld, Het dorp, maar het origineel is La Montagne van Jean Ferrat. En voor ik over dat lied iets meer zeg gaan we er eerst naar luisteren naar de vertolking door Elizabeth en Edwin Paarlberg.

Refrein, En toch, wat is de berg mooi/Hoe kun je het je voorstellen, bij het zien van een zwerm zwaluwen, dat de herfst ooit komen zal?

Het lied van Ferrat gaat over mensen uit Noord-Afrika die in de jaren zestig van de vorige eeuw als gastarbeider naar Frankrijk trokken. ‘Ze verlaten een voor een hun streek om elders hun brood te gaan verdienen, ver van hun geboortegrond. Voortgedreven door een droom, een verlangen naar de stad en diens geheimen, formica en bios, agent of ambtenaar worden, pensioen en een woning volgens de woningwet.

Maar het lied gaat natuurlijk ook over ontheemding, heimwee, verlangen naar dat oorspronkelijke thuis, het dorp, het eens verlaten land, verlangen naar kip zonder hormonen, naar de mooie berg die je als jongeling beklom en die toch echt anders is dan in Frankrijk. En dat alles door Ferrat bezongen in een poetische taal die beelden oproept van bergen, verlangens, nostalgische dromen en visioenen maar die ook iets te raden overlaat.  

En toen… overleed eind april Paul van Vliet. Cabaretier en schrijver van  bekende levensliedjes als Meisjes van 13 en Bij vader achterop. Het lied waar ik, gehoord La Montagne, onmiddellijk aan moest denken, dat is Van Vliets inspirerende ‘De oude droom’. Een lied over het koesteren van dromen, van visioenen, vroeger, nu en straks. Paul van Vliets chanson begint bijna dromerig. Maar de melodie wordt steeds krachtiger, opzwepend zelfs. Het plaatst de droom in het perspectief van het verglijden van de tijd. Eens in een ver verleden had die droom grote betekenis:

En hij, die droom nam ons mee, langs wegen van liefde/Tot hoog in de bergen, naar toppen van kracht./ En het uitzicht daarboven was niet te geloven/Zo mooi en zo ver en nog nooit zo bedacht.

U hoort het, ook hier spelen bergen een rol. Die oude droom is een individuele en collectieve droom: ‘de wereld hervormen, de hemel bestormen met nieuwe ideeën, nog niet eerder bedacht’.

Maar helaas, die stokoude droom heef het moeilijk vandaag de dag. Hij is eenzaam, oud en vergeten.  Niemand lijkt nog tijd te hebben om hem te ontmoeten en een praatje met hem te maken, behalve, heel bijbels, ‘een gek en een kind’.  Hoe jammer toch, want zo zingt Van Vliet, daarmee doen we onszelf tekort: Want die stokoude droom heeft nog heel veel te geven/ Hij heeft een geheim en dat zijn wij soms kwijt./Maar hij die droom zal ons allemaal overleven/ Hij is zo oud als de wereld , maar zo jong als de tijd. Maar je moet hem beschermen, je moet hem verzorgen/Je moet hem koesteren onder de zon./ Je moet hem vertrouwen, van hem houden, en vandaag al of morgen weet je weer waar het ooit om begon.

Inderdaad, zoals Chr Berkvens al zei: chansons als van Ferrat en Van Vliet doen hetzelfde als psalmen en kerkgezangen in een kerkdienst. Chansons drukken uit wat mensen bezig houdt, wat ze bezield, waar mensen mee zitten en waar ze naar verlangen. La Montagne en De oude droom zijn geschreven in een universele taal van hoop, verlangen en liefde. Het is een taal die steeds opnieuw gesproken wordt, de ene keer binnen de andere keer buiten de kerk maar altijd uit het hart gegrepen. Door profeten, godsdiensthervormers, denkers en doeners en inspirerende persoonlijkheden als M L King met zijn beroemde I have a dream. Juist vandaag, bij de herdenking van het bombardement op Rdam, bij de overhandiging ook van de resultaten van de Diaconale Actie mag zo’n droomtaal klinken. Het is de taal van het geleefde leven, van zingen en bidden, van geloven en liefhebben als in een psalm, als in een chanson.  

Ik moet het gemeente deze ochtend kort houden, zeg dus niet veel over de plaats en betekenis van bergen in de bijbel, maar ik kan u verzekeren dat bergen er belangrijk zijn. Of het nu gaat om de berg waar Mozes de tien geboden in ontvangt nam, de berg waar Jezus als een nwe Mozes zijn bergrede uitsprak , de gelezen koningspsalm 72 of die bekende ps 121: sla ik mijn ogen op naar de bergen, vanwaar zou mijn hulp komen?

Net zo goed als Jean Ferrat en Paul van Vliet wisten die oude psalmdichters en verhalenschrijvers van de symbolische kracht van bergen: letterlijk en figuurlijk ontvang je daar een indrukwekkend vergezicht van hoe het verder kan gaan. Bovendien: bergen verbinden hemel en aarde, iedereen die wel eens op een bergtop stond heeft dat ervaren. Eindelijk boven, bevrijd van aardse lasten en beslommeringen, is het makkelijker afstemmen op het goddelijke, op God.

En dat brengt me tot slot terug op aarde, bij het diaconaat. Want daar gaat het vandaag ook over, in de vorm van overhandiging van de cheques aan de goede doelen waarvoor dit jaar extra is gecollecteerd. Diaconaat is heel praktisch, het doet wat de hand vindt om te doen. Maar ook diaconaat kan niet zonder die oude droom, het visioen van vrede, medemenselijkheid en gerechtigheid. En juist vanwege die droom, dat visioen gaat diaconaat door waar anderen het voor gezien houden. Druppels op een gloeiende plaat, wellicht. Maar het zijn ook kleine wondertjes, aangestoken lucifers in het donker die aangeven waarom het in het leven ten diepste gaat. Geen geloofsgemeenschap zonder volhardend diaconaat, geen wereld zonder goede doelen, gedragen door mensen die blijven geloven in medemenselijkheid. Door woorden om te zetten in daden zorgen ze dat er iets ontluikt en groeit. Bescherm het dus, steun het, koester het en houd ervan. Zo groeit er iets nieuws en betekenisvols temidden van duister en verdriet. Is dat niet ook precies wat de bijbel geloof noemt? Geloof dat bergen verzet (Mc 11: 23), Amen