Bezoek Remonstranten uit Friedrichstadt

Preek 11 september 2022, Tjaard Barnard

Vandaag, beste mensen, beleven we een bijzonder moment. In ons midden zijn enkele Remonstranten uit Friedrichstadt aanwezig. Het is de enige plek ter wereld waar ongeveer alle inwoners zullen weten wat Remonstranten zijn. Zij zijn tenslotte de Founding Fathers van het stadje.

Toen in 1619 Remonstranten veroordeeld werden door de Synode van Dordrecht en door de burgerlijke overheid de predikanten verbannen werden uit de Republiek, die hun ambt niet wilden neerleggen, begon een vervolging van Remonstranten in de Republiek.

Zij kwamen samen voor hagenpreken. Hier in de Rotterdamse regio in het Oosten buiten de stad. In het Groene Hart kwamen zij samen op het ijs. Toen had je nog winters. Kijkt u straks nog eens naar het portret van Passchier de Fijne in de kerkenraadskamer. Hij werd het ijsvogelken genoemd. Hij preekte op het ijs. En als de schout en zijn rakkers kwamen om hem te arresteren, snelde hij weg op het ijs en werd hij niet gepakt.

In die tijd van vervolging, die bepaald niet mis was, kregen Remonstranten het aanbod van de Vorst van Sleeswijk-Holstein-Gottorf, Frederik de Derde, om een stad te bouwen in zijn gebied. Een stad waar vervolgde Remonstranten een veilig thuis vonden. Een stad waarvan hij hoopte dat die door de Hollandse koopmansgeest een concurrent van Hamburg zou worden. Frederikstad – zo zou de stad in het Nederlands heten – werd economisch niet zo’n succes, maar het werd wel een succes op een andere manier.

Remonstranten zochten geen vrijplaats voor zichzelf alleen. Hun kerk stond niet centraal in het naar Nederlandse vormen gebouwde stadje. Nee, er was ook ruimte voor anderen: voor Lutheranen en voor Katholieken, voor Doopsgezinden en voor Joden. Later ook voor Oudkatholieken. Frederikstad werd een vrijplaats, een plaats van gelovige tolerantie. Eigenlijk de plek waar het visioen van de vroege Remonstranten, het visioen van een kerk waarin liefde, en geen dogmatische strijd, centraal zou staan, gerealiseerd werd.

Tot het laatste kwart van de negentiende eeuw kende Frederikstad een Nederlandse school. De gemeente werd bediend door Nederlandse predikanten. En men wist zich verbonden. Een heel aantal van de predikanten die hier hebben gediend, zijn ook in Frederikstad geweest. Toen in 1852 in de Deens-Duitse oorlog de oude Remonstrantse Kerk aldaar gebombardeerd werd, heeft onze predikant Joannes Tideman – kijkt u straks ook even naar hem in de predikantskamer, een boekje geschreven over de geschiedenis van die bijzondere gemeente. De opbrengst van het boekje – dat hij opdroeg aan zijn vriend en collega Hendrik Nicolaas van Teutem, ook in de kerkenraadskamer, was voor de herbouw van de kerk. Overigens was het natuurlijk vooral het gebaar dat telde. Als ik goed geïnformeerd werd, kon uit de opbrengst vooral een avondmaalsbeker worden gekocht!

Remonstranten door de eeuwen heen wisten zich met elkaar verbonden. Zoals wij dat ook nu nog kunnen voelen. Door een gezamenlijke geschiedenis verbonden. Door elkaar te herkennen in de afkeer van dogmatisme. Door gezamenlijk te strijden voor het christendom met zijn vrijzinnige invulling, staan Remonstranten daar en hier nog steeds dicht bij elkaar.

Liefde is het die ons met elkaar verbindt. Liefde voor onze traditie. Liefde voor de vrijheid en liefde, die de diepste opdracht is die wij in het leven hebben ontvangen. Moge die verbinding altijd blijven.

Remonstranten im Laufe der Geschichte fühlten sich immer miteinander verbunden. Das können wir jetzt noch erleben. Uns verbindet eine gemeinsame Geschichte. Beieinander erkennen wir die Abneigung gegen Dogmatismus. Gemeinsam kämpfen wir für ein Christentum mit liberaler Auslegung. Ein Christentum, das gerade wegen seiner Freiheit immer noch aktuell ist in einer Welt, in der der Glaube immer problematischer wird. Die Remonstranten dort und hier liegen noch dicht beieinander.

Es ist die Liebe, die uns verbindet. Die Liebe zu unserer Tradition. Der Auftrag, wie Paulus sagt, in der Freiheit zu stehen, zu der uns Christus berufen hat. Das ist der tiefste Auftrag, den wir im Leben erhalten haben. Möge diese Verbindung zwischen Remonstranten in Friedrichstadt und uns immer bestehen bleiben.

Amen.