Heb het leven lief
Geschreven door Koen Holtzapffel
Crisistijden zijn verwarrende tijden. Tijden van tegengestelde gevoelens en ervaringen. Alles loopt door elkaar heen. Angst en verdriet naast warme blijken van zorg en solidariteit.In die verwarrende tijden overleed zangeres Liesbeth List (1941-2020). Ik kende haar van ‘Brussel was toen nog een bruisende stad’. Bij de begrafenis van een zeer gewaardeerd gemeentelid hoorde ik ‘Heb het leven lief’. Het liedje past bij deze tijd. Het gaat precies over die verwarrende gevoelens die niet alleen bij deze crisis maar eigenlijk bij heel het leven horen. Heb het leven lief, als de stormwind gromt en als de lente komt en verberg je niet. Heb het leven lief en wees niet bang.
Eens suggereerde de Prediker dat het wel degelijk mogelijk zou zijn al die verwarrende gevoelens en ervaringen keurig van elkaar te scheiden. Prediker 3: ‘Er is voor alles in het leven een geschikte tijd’. Een tijd om te leven en een tijd om te sterven, een tijd om te huilen en een tijd om te lachen, een tijd om verdriet te hebben en een tijd om te dansen. Ach, was het maar zo.
Een verre poëtische nazaat, de Israëlische dichter Yehuda Amichai (1924-2000) bestrijdt de Prediker met zijn eigen wapens, in dichtvorm dus. Een keurig afgebakende tijd voor alles? Vergeet het maar:
‘Een mens heeft in zijn leven niet de tijd om voor alles tijd te hebben. En hij heeft niet genoeg tijden om voor alles een tijd te hebben. (…)
Een mens moet haten en liefhebben op hetzelfde moment, met dezelfde ogen huilen en met dezelfde ogen lachen, met dezelfde handen stenen wegwerpen, en met dezelfde handen ze verzamelen, en liefde bedrijven in de oorlog en oorlog in de liefde. En haten en vergeven en herinneren en vergeten, en ordenen en in de war brengen, eten en verteren, alles waarover de lange geschiedenis vele jaren doet.’
Het zijn verwarrende tijden. Van angst, zorg en verdriet én van verrassende verbondenheid en onverwachte creativiteit. Ramses Shaffy (1933-2009), voor eeuwig met Liesbeth List verbonden, verwoordde het in zijn bekende lied aldus: Zing-Vecht-Huil-Bid-Lach-Werk en Bewonder. En dat allemaal tegelijkertijd. Het zijn verwarrende tijden. Toch worden we uitgenodigd het leven lief te hebben. Met alles d’r op en d’r an.
