Jezus, een extremist?

In de dagen voor kerst publiceerde NRC een paginagroot gesprek tussen cineast Paul Verhoeven en  ds. Carel ter Linden. Een gesprek over Verhoevens verlangen om nog eens een film te maken over de ‘echte’ Jezus. Maar, hoe doe je dat, want wie is de échte Jezus? Verhoeven heeft recht van spreken. Hij bestudeerde heel wat literatuur over Jezus, schreef een boek en kwam er in onze kerk over spreken.

Verhoeven verwijt de orthodoxie de Jezus van vlees en bloed, de timmermanszoon uit Nazareth, te hebben ingewisseld voor de Christus van de dogmatiek. We moeten volgens Verhoeven weer boodschap krijgen aan Jezus zelf. Beter nog, aan Jezus’ boodschap, die volgens de filmmaker extreem is. ‘Jezus was een extremist.’ Dat levert natuurlijk een mooie krantenkop op, maar ook verwarring. Want wij verbinden extremisme aan geweld en Jezus was toch vredelievend?

Met dit tweegesprek zitten we voor de zoveelste keer in de discussie over de vraag of Jezus echt bestaan heeft of een mythe was. Albert Schweitzer liet 100 jaar geleden al zien dat we in onze zoektocht naar de historische Jezus altijd de bril van onze eigen tijd opzetten. Door die bril kijken we naar Jezus. In de flower-powertijd was Jezus dus de eerste hippie. Of Jezus echt bestaan heeft? De argumenten voor zijn bestaan zijn nog altijd een stuk overtuigender dan de argumenten tegen zijn bestaan. Maar dat wil nog niet zeggen dat we er ooit achter zullen komen hoe Jezus precies bestaan heeft en wat hij exact heeft verteld, gedaan en geloofd. Wat dat betreft spreekt  ds. Ter Linden wijze woorden aan Verhoevens adres.

Wij kennen Jezus alleen via de verhalen die later over hem zijn verteld. De vertellers van die verhalen waren geen journalisten of historici. Wel waren zij (in)direct geïnspireerd door wat zij van of over Jezus gehoord hadden. Dat wilden zij als boodschap in verhaalvorm doorvertellen. Ter Linden benadrukt dat het verháál van Jezus’ leven waardevol is en ook voor ons, levend in een heel andere tijd, nog zeggingskracht heeft. Ga je die verhalen losweken uit hun context, ga je ze met onze hedendaagse verstandelijke en historische bril lezen, dan moet je oppassen dat je niet een lege huls overhoudt. Of in het geval van Verhoeven een oninteressante film. Je hebt dan noch een historische Jezus, noch een inspirerend verhaal dat ook hedendaagse mensen kan inspireren en in beweging zetten.

Uit de verhalen komt Jezus niet als extremist naar voren, wel als ‘dwarsgelovige’, als radicaal. Jezus moest zijn kritische vragen aan de traditie en aan onze levensstijl uiteindelijk met de dood bekopen. Zijn manier van leven was en is een vraag aan onze manier van leven. Leven we niet te één-dimensionaal, te veel vervuld van ons zelf, van ons gelijk en eigenbelang? Laten we ons nog verrassen? Durven we ons echt te openen voor wie of wat onbekend en dus potentieel onbemind is?

Jezus een extremist? Laten we het er maar op houden dat Jezus’ radicale manier van geloven en leven ook ons als gemeente, in de veertigdagentijd op weg naar Pasen, veel te denken geeft én te doen. En laat Verhoeven vooral een karakteristieke film over het leven van Jezus maken, zoals dat ons is overgeleverd…