Struikelstenen geven gezicht en stem
Geschreven door Tjaard Barnard
Op 26 april was ik aanwezig bij het leggen van twee Stolpersteine of wel struikelstenen. Het gaat om een project van de Duitse kunstenaar Gunther Demnig. Door heel Europa legt hij deze kleine stenen neer voor huizen waarvandaan (voornamelijk) joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd. Wie over straat loopt, ‘struikelt’ zo over de rampzalige geschiedenis die hier plaatsvond.
Vijf jaar was ik betrokken bij dit werk, de laatste jaren als voorzitter van de Stichting Loods 24 en Joods Kindermonument. Toch was ik er weer even bij. Het ging nu om twee bijzondere stenen en wel voor het echtpaar Mendel en Zirly Rokach-Bernfeld. Vorige jaar waren er al vier stenen gelegd voor hun kinderen. Mendel Rokach was chazzan (voorzanger) van de joodse gemeente. De stenen dit jaar waren aangevraagd door een bijzonder iemand: Namgyel Dörr. Hij is zoon en kleinzoon van Mari en Abraham Dörr. Mari en Abraham waren samen met enige andere remonstranten (o.a. klinken de namen Meuter, Quispel en Tukker) betrokken bij een verzetsgroep die onderduikers hielp, waaronder de familie Rokach. Wie meer weet over deze groep, melde zich bij mij.
De plechtigheid was deze keer heel bijzonder. De oude rabbijn Ies Vorst (1938) vertelde over de chazzan, die hij als vijfjarige jongen nog had meegemaakt. Van hem had hij een bijzonder lied geleerd dat hij zelf doorgegeven heeft aan zijn zoon Jehoeda, die nu rabbijn van de orthodoxe synagoge in Rotterdam is. Jehoeda zong dat lied. Daarna werd de steen gelegd door Dörr die treffende woorden sprak.
Een van de vele struikelstenen in Rotterdam kreeg toen een gezicht en stem.
Deze foto is niet gekozen om zijn fotografische kwaliteit. Maar wel omdat u er heel veel op ziet. In het midden legt Namgyel Dörr de twee stenen. Met de twee hoeden staan de rabbijnen Ies (links) en Jehoeda Vorst. Op de rug ziet u Paul Hellmann, die als klein joods kind van zeven jaar oud in de Remonstrantse Kerk werd gedoopt door ds. W.J. Wegerif – in de hoop van zijn ouders dat dit hem zou redden van het oorlogsgeweld. Hij zou onderduiken en zo de oorlog overleven.
