Een les in lijden

Zo de coronacrisis ons iets leert, dan is het wel dat er een grens is aan het menselijke kunnen. Het virus is voorlopig niet te beheersen, we moeten ons er op aanpassen. Dat is een harde klap voor ons als welvarende westerse samenleving, we dachten het leven aardig onder controle te hebben. Met name jongeren zijn opgegroeid met het idee dat het leven maakbaar is en je lijden uit de weg kunt gaan. Voor hen is deze situatie een leermoment in de acceptatie van lijden.

Foto website Damiaan Denys

Op de problematiek van de controleerbaarheid wijst psychiater Damiaan Denys, een van de populaire duiders van de tijdsgeest, ons al langer. Denys stelt dat jongeren zo zijn opgegroeid met de  maakbaarheid van het leven, dat zij lijden niet meer accepteren.  Lijden is meer en meer een gemedicaliseerd begrip geworden, wie lijdt zoekt medische hulp omdat er kennelijk iets fout gaat. Voor Denys hoeft het lijden echter niet altijd groot te zijn, hij legt eerder de nadruk op het kleine leed, dat het tegen zit in je carrière of dat een uitje minder leuk is dan je had verwacht.

Voor Denys is de aanvaarding van dergelijk leed noodzakelijk voor de geestelijk gezondheid. In de afwijzing van deze vormen van lijden ziet Denys daarom een verklaring voor het hoge aantal psychiatrische patiënten in welvarende landen zoals Nederland. Die verklaring is niet zonder controverse. Is het geen te eenzijdige weergave van het probleem? En legt het niet ten onrechte de verantwoordelijkheid voor psychisch lijden bij mensen zelf? Feit is dat Denys met zijn analyse een gevoelig punt blootlegt, dat onze neiging tot vermijden van lijden niet resulteert in minder lijden.

Die paradox bemerk ik bij mezelf, maar zie ik ook vaak genoeg bij vrienden om mij heen. Er heerst een sterk verlangen om proactief met tegenslag om te gaan. Om niet te lang teleurgesteld te zijn over die sollicitatie die niet goed ging of te lang neerslachtig te zijn omdat je niet lekker in je vel zit. De nadruk wordt gelegd op wat je er zelf aan kunt doen. Natuurlijk is dat een belangrijk uitgangspunt, maar het leidt er ook toe dat we tegenslag steeds minder verkroppen. De nadruk mag best wat vaker op het lijden zelf gelegd worden. En het accepteren daarvan.

Voor jongeren kan de huidige crisis een les zijn. Een les dat externe factoren ons leven volledig kunnen overrompelen en dat we hier niets aan kunnen doen. Dat is een beetje een open deur, maar voor jongeren wel een les die in de praktijk ervaren moet worden. Door de aanhoudende crisis zullen we, helaas, nog genoeg tijd krijgen om die les te leren. Wie weet laten we dan vanzelf de controle een beetje los.

Jelle Holtzapffel, lid College van Collectanten